لە ساڵانی دوای جەنگی دووەمی جیهانیدا، ئارتۆر میلەر یەكێ لەو شانۆنووسە بەناوبانگانە بوو كە تا ئاستێكی زۆر شانۆی ئەمریكای خستبووە ژێر ركێفی خۆیەوە.
ئەم شانۆنووسە یەكێ لەو كەسانەیە كە بەردەوام سیستمی بورژوازیی ئەمریكای لە رێگای شانۆكانییەوە خستووەتە ژێر پرسیار و گومان. میلەر لە شانۆكانیدا بەردەوام باس لە تەنیایی و دوورەپەرێزی و لەخۆ-بێگانەبوونی مرۆڤەكان دەكات.
لە زۆربەی ئیشەكانیدا باس لەو دۆخە كۆمەڵایەتییە دەكات كە مرۆڤەكان وا لێدەكات تەنیا بیر لە مادییات بكەنەوە و باس لەو سیستمە كۆمەڵایەتییە دەكات كە پاڵ بە مرۆڤەوە دەنێت لە پێناوی مادییاتدا هەموو شتێك بكات. باس لە لەنێوچوونی بەها ئینسانییەكان دەكات.
چەمكی گۆشەگیری و لەخۆنامۆبوون لە ئیشەكانی ئەم نووسەرەدا ئەوەمان دەخاتە بەرچاو كە چۆن كەسایەتییەكانی ناو شانۆنامەكانی لەژێر دەسەڵاتی سیستمی ئایدیۆلۆژیای سیاسی سەرمایەداریدا وردە وردە دەبنە بوونەوەرێكی گۆشەگیر و نامۆ لە خۆیان و لە كۆمەڵگا فڕێدەدرێنە دەرەوە یان نابینرێن.
میلەر نووسەرێكە زیاتر كەڵكەڵەی شتە كۆمەڵایەتییەكانی هەیە و زۆرتر باس لە دۆخی بەها ئەخلاقییەكان لە دونیای سەرمایەداریی دوای جەنگی دووەمی جیهانیدا دەكات.
چینێك كە میلەر زۆر لە ئیشەكانیدا بایەخی دەداتێ، چینی كرێكار و ئیشكەرانە. زۆربەی كەسایەتییەكانی نێو شانۆكانی میلەر ئەو كەسانەن كە بەردەوام بە جۆرێك خەریكی ئیشكردنن، یان لە بارەی ئیشەوە قسە دەكەن. میلەر بە پێشاندانی چەمكی لەخۆنامۆبوون لەسەر كاراكتەرەكانی، پێشانی دەدات كە چەند لە ژێر كاریگەریی ماركسدایە و پێیوایە كە لە كۆمەڵگای سەرمایەداریدا، هەموو دەوڵەمەندەكان و مرۆڤە فەقیرەكان بە جۆرێك خۆیان وندەكەن، دەبنە كۆیلەی دەسەڵاتێكی ئابووری كە بە دەستی خۆیان دروستیان كردووە.
پاڵەوانەكانی میلەر ئەو كەسانەن كە لە تەنیایی و گۆشەگیریدا تووشی كێشەی قووڵی دەروونی دەبن، لەخۆنامۆبوون لە ئیشەكانی میلەردا لە شێوەی ئەو كەسایەتیانەدایە كە لەلایەن كۆمەڵگا و تەنانەت خێزانەوە ورد و وێران دەكرێن.
میلەر ئەم لەخۆنامۆبوونەی كەسایەتییەكان گرێدەداتەوە بە تێزەكەی ماركسەوە كە پێیوایە لەخۆنامۆبوون بەهۆی جیاكردنەوە و دووریی كرێكارەوەیە لە بەرهەمی ئیشەكەی خۆی.
ئەم لەخۆنامۆبوونەش كاتێك دەگاتە لووتكە كە بەرهەمەكە لەڕێگای چینی باڵادەستەوە ببرێت و كرێكار كەمترین بەشی هەبێت تێیدا. یەكێ لەو كەسانەی خوێندنەوەی نوێ دەكات بۆ تێزەكانی ماركس و شێوەیەكی تەواو جیاواز و نوێی دەداتێ، لوی ئاڵتوسێرە كە لەڕێگای تێزەكانیەوە لەسەر ئایدیۆلۆژیا و كاریگەرییەكانی لەسەر كولتوور و سیاسەت بەناوبانگە.
ئاڵتوسێر پێیوایە كە سوژە لە رێی چوارچێوەی ئایدیۆلۆژییەوە دروست دەبێت. ئایدیۆلۆژیا لای ئاڵتوسێر كۆمەڵێك گوتارە كە بۆ تەفسیر و مانەوەی چینی سەردەست، لە كۆمەڵگایەكدا كە لەسەر بنەمای چەوسانەوەی ئابووریی چینێك بە دەستی چینێكی تر، بەرهەم دێت.
بە گشتی لای ئاڵتوسێر ئایدیۆلۆژیا شێوەیەكی ئاڵۆزە كە لەڕێگایەوە دونیای دەوروبەرمان دەناسین، لێرەوە و بە واتەی ئاڵتوسێر كەس كاتێك دەبێتە سوژە كە لە رێگای ئایدیۆلۆژیاوە بانگ بكرێت، مرۆڤەكان كاتێك خۆیان وەك سوژەی تایبەت و كاراكتەری سەربەخۆ دەناسن كە وەڵامی بانگەوازی ئایدیۆلۆژیا دەدەنەوە.
ئاڵتوسێر هەموو قۆناغەكانی گەشەی مرۆڤی لە پێش لەدایكبوونەوە تاوەكو مردن لە ژێر كاریگەریی ئایدیۆلۆژیادا دەبینێ و بانگكردنی مرۆڤ لەلایەن ئایدیۆلۆژیاوە بە رێگای چەسپاندن و دروستبوونی هەموو شوناسێك دەزانێ. مرۆڤ وەك سوژە دەبێت بە بوونەوەرێك كە هیچ دەسەڵات و ئیختیارێكی نامێنێ، تەنیا لە چوارچێوەی ئەو ئۆرگانە ئایدیۆلۆژیانەی دەوڵەتدا كە بۆیان دیاری كردووە، ئیش دەكات و تەنانەت ئەوە ئۆرگانە ئایدیۆلۆژییەكانن كە جۆری بیركردنەوەی مرۆڤ لە بەرژەوەندیی چینی دەسەڵاتدار ئاراستە دەكەن.
ئەم كۆنترۆڵكردنەی خواستە ئایدیۆلۆژی و ئابوورییەكان بەسەر سوژەدا، ئەم جۆرە وێنەیە بۆ مرۆڤ كە سەركەوتن و دۆڕانی تەنیا بە پێوەری مادی دەپێورێن، لای ئارتۆر میلەر بە روونی دەبینییەوە. كەسایەتییەكانی میلەر، نموونەی ئەو سوژە ئایدیۆلۆژیەن كە كەپیتاڵیزم و بانگەوازە ئایدیۆلۆژییەكەی دروستیكردوون.
شانۆنامەكانی میلەر باس لە پچڕانەكانی رۆح لە دونیای مادیاتدا دەكەن و نە تەنیا باس لە جیابوونەوەی مرۆڤ لە بەرهەمەكانی خۆی دەكەن، بەڵكو باس لە نامۆبوون لە كۆمەڵگا و خێزان و تەنانەت خۆشی دەكەن.
میلەر لە زۆربەی ئیشەكانیدا ئەم چەوسانەوە و لە خۆنامۆبوونەی بەڕوونی بەرجەستە كردووەتەوە، بە تایبەتی لە دوو شانۆنامەی (مردنی دێوەرەیەك) و (هەموو كۆڕەكانی من). شانۆی هەموو كۆڕەكانی من باس لە ژیانی پیاوێك بە ناوی جۆی كێلەر دەكات كە لەپێناوی بەدەستهێنانی سوودی مادیی زۆرتردا لەڕێگای كۆمپانیاكەیەوە، كە ئیشی دروستكردنی پارچەی یەدەكی فڕۆكەیە، هەندێ لەو پارچانە دەفرۆشێ، ئەگەرچی دەزانێ پارچەكانی بەكارنایەن و باش نین، بەڵام بۆ سوودی خۆی، گوێ ناداتێ و بەو هۆیەشەوە نزیكەی بیست فڕۆكەوان تووشی رووداو دەبن و فڕۆكەكانیان دەكەوێتە خوارەوە و دەمرن.
دواتر كوڕەكەی خۆشی كە فڕۆكەوانە، كاتێك بەم چیرۆكە دەزانێ، خۆی دەكوژێ و لە كۆتاییشدا بەهۆی دروستبوونی دۆخی ناخۆشی نێو كۆمەڵگا و ماڵەوە و ئاشكرابوونی ئەو راستییەی كە لاری كێلەری كوڕی خۆیشی بەهۆی نالەباری و تەماعكاریی ئەوەوە خۆی كوشتووە، خۆی دەكوژێت.
میلەر لە رێگای دیالۆگەكانەوە هەموو ئەو دۆخە ناخۆشەی كۆمەڵگا و سیستم زاڵیان كردووە نیگار دەكات و ئەوە نیشان دەداتەوە كە چۆن سیستمی كەپیتاڵیستی كارێكی كردووە، مرۆڤەكان تەنیا بیر لە سوود بكەنەوە و تەنیا ئەو كاتە هەست بە بایەخی خۆیان بكەن كە سوودێكی زیاتر بەدەست بهێنن. میلەر باس لە گەندەڵیی كۆمەڵگەیەك دەكات كە ئارەزووی سوودی زیاتر و سەركەوتنی ئابووری هەموو شتێكە و لەپێناوی ئەو مەبەست و ئامانجەشدا هەموو شتێك دەكەن بە قوربانی.
كێلەر تەنیا بیر لە پێگەی ئابووریی خۆی دەكاتەوە و تەنانەت كوڕەكەی خۆیشی دەبێتە قوربانیی ئەو زیادەخوازییە.
بەهەمانشێوە لە شانۆی مەرگی دێوەرەیەك-دا باس لە ژیانی پیاوێك دەكات كە بە قسەی میلەر (هیچ دەسەڵاتێكی بەسەر هێزەكانی ژیاندا نییە)، میلەر باس لە ژیانی ئەو مرۆڤانە دەكات، تەنیا كاتێك دەبینرێن و بایەخیان هەیە كە سوودێكیان هەبێت. دواتر كە سوودیان نەما لە بۆشاییدا فەرامۆش دەكرێن و پشتگوێ دەخرێن.
ماڵی ویلی لۆمان ماڵێكی بچووكە كە باخچەیەكی بچووكی تێدایە و هەموو دڵخۆشیی ویلی چاندنی گوڵ و سەوزییە لەنێو باخەكەیدا و سەیركردنی ئاسمانی پر ئەستێرەیە، بەڵام ماڵەكەی ویلی وای لێهاتووە، ئیتر بە هۆی بینا بەرزەكانی دەوروبەرییەوە هەتاو نادات لە باخەكەی و ناتوانێ سەوزە و گوڵ بڕوێنێ و سەیری ئاسمانی ساف و پڕ ئەستێرە بكات. ماڵەكەی دەبێت بە زیندانێك كە ئیتر بەهۆی بینا بەرزەكانەوە وزەی ژیانی تێدا نامێنێ، ویلی ئەم دونیای مودێرنەی پێ دەرك ناكرێت.
لە دونیای نوێدا ویلی هەستدەكات شوێنی نابێتەوە و كەس بایەخی پێنادات، بەڵام ئەو لە دونیای خۆیدا دەژی و ناتوانێ هیچ پەیوەندییەك لەگەڵ دونیای نوێ و مودێرندا دروست بكات. بۆیە بەردەوام لە رابردوودا دەژیت و بیر لە ناكامی و شكستی ژیانی خۆی و كوڕەكانی دەكاتەوە.
ویلی تووشی پارادۆكسێك دەبێت كە بەو هۆیەوە فاسیلەیەكی زۆر دەكەوێتە نێوان ئارەزوو و خەیاڵ و راستییەكانی ژیانی. وا هەست دەكات كوڕەكانی بەختەوەرن، بەڵام وا نییە، ویلی ناتوانێت خەونی بەختەوەری ئەمریكایی دەرك بكات و ئەم ئارەزوو و خەونانەش منداڵەكانی ویلی سووتاندووە. بیف كوڕە گەورەكەی هیچ ئیشێكی نییە و لە بەرامبەردا بەبێ هۆ دەبێت بە دز و بە هۆی دزینی دەستێ جلەوە دەكەوێتە زیندان.
هەرچەندە پێویستی بەو شتانەش نییە كە دەیاندزێت، بەڵام وەك پەرچەكردارێك بەرامبەر نائومێدییەكان و گرێ دەروونییەكانی وا دەكات. لەم شانۆنامەیەشدا دیسان كاراكتەری سەرەكی كاتێك دەزانێت سوودێكی نییە خۆی دەكوژێت بۆ ئەوەی لە رێگای مردنییەوە بە پارەی بیمەكە سوودێك بگەیەنێ بە كوڕەكانی، بۆ ئەوەی لەو دونیا بێ رەحمەدا بتوانن ئیشێكی پێ بكەن.
مردنی دێوەرەیەك بە تەواوی ئیشێكی دژی سەرمایەدارییە كە باس لە تراژیدییەكانی دونیای مودێرنە و قەیرانەكانی شوناس دەكات. میلەر بە هۆشیارییەكی زۆرەوە كاریگەرییەكانی كۆمەڵگای پیشەسازی لەسەر رۆح و رەوانی مرۆڤ پێشان دەداتەوە.
كۆمەڵگایەك كە شوناسی مرۆڤ لەسەر بە سوودبوونیان لەڕووی مادییەوە دەكاتە پێوەر. بۆیە ئەوانەی لەم كۆمەڵگایانەدا سەرمایەیان نابێت تووشی قەیرانی شوناس دەبن، مرۆڤی بێ شوناسیش بۆ ئەوەی لەو دۆخە ناخۆشەی دەروونی رابكات، خۆی تەسلیمی دەسەڵاتێك دەكات تا لە رێگەیەوە بتوانێ هەست بە بوون و شوناسی خۆی بكات.
زۆرجار رەنگە مرۆڤ بە هۆشیارییەوە بزانێت كە ئەوەی كۆمەڵگا و سیستم دەیسەپێنێ بە سەریدا هەڵەیە، بەڵام لەترسی ئەوەی لە كۆمەڵگا دەرنەكرێت و تووشی گۆشەگیریی نەبێت، ملی بۆ دەدا و هەموو ئەو هۆشیارییە لە خۆیدا سەركوت دەكات. مردنی كەسایەتییەكانی ناو شانۆنامەكانی میلەر نیشانەن بۆ ئاشكرابوونی رووی راستەقینەی سیستەم كە چیتر مرۆڤ بە درككردنی راستییەكان ناتوانێت ئاسان لە ناویدا بژیت.
0 comments:
إرسال تعليق